Na području Gornjeg Polimlja, odnosno tri opštine – Berane, Plav i Andrijevica, do početka pedesetih godina prošlog vijeka i masovne elektrifikacije, postojalo je čak 35 malih hidroelektrana, od kojih danas ni jedna nije sačuvana.
Za malim elektranama je prestala potreba izgradnjom hidroeletrane na Mušovića rijeci kod Kolašina i izgradnjom dalekovoda. One su ugašene, a trebalo ih je sačuvati, naravno usavršavajući ih, jer bi i sada mogle biti od koristi u smanjenju deficita električne energije - kaže inženjer Miodrag Barjaktarović, dugogodišnji republički vodoprivredni inspektor, koji je nedavno u knjizi »Prve hidroelektrane Gornjeg Polimlja« sabrao i sačuvao dokumentaciju o pionirima elektrifikacije na ovim prostorima.
On objašnjava da su te hodroelektrane iz sadašnjeg aspekta bile primitivne i veoma male, ali da su neke od njih u to vrijeme bile veoma značajne.
-To su bile centrale snage od od jednog do četrdeset kilovat sati. Od ukupno 35, šesnaest ih je bilo koje su snadbijevale strujom po jednu kuću, pet koje su snadbijevale po nekoliko kuća i 14 sa kojih su se strujom napajala čitava naselja - priča Barjaktarović, dodajući da su građene obično na mjestima gdje su postojale vodenice i da su pravljene od dinamomašina od kamiona i primitivnih drvenih turbina.
Prva je, prema njegovim riječima, sagrađena na Murinskoj rijeci 1926. godine.
-Njenu izgradnju finansirao je tadašnji kapitalista Gavrilo Đorđijević da bi sa nje strujom napajao svoj hotel u Murini, prodavnicu, pilanu, mlin i nekoliko kuća. Kostruisao je Slovenac Mihailo Kladnik, čija sestra i danas živi u Plavu. Taj Slovenac je 1938. godine napravio i plavsku hidroelektranu snage osam kilovat sati, na Đuričkoj rijeci - kaže Barjaktarović.
Ekspanzija izgradnje malih protočnih hidroelektrana u Gornjem Polimlju počela je poslije drugog svjetskog rata.
-Već krajem rata na manastirskom vrelu kod Đurđevih stupova kaluđer Milan Đurović je inicirao gradnju hidrocentrale za potrebe manastira, parohijske i još nekoliko kuća. U prvim poratnim godinama odmah do nje izgrađena je i hidrocentrala Sreskog odbora Ivangrada, sa koje su se strujom napajale zgrade Sreskog odbora, Pošte, Milicije, Apoteke i Bolnice. Prvu je konstruisao jedan inženjer, italijanski zarobljenik, dok je sresku, kao i mnoge druge u okolini Berana napravio inženjer elektrotehnike Tomo Dimić. Toma sam prije dvije godine pronašao u staračkom domu u Beogradu. Pričao mi je o tim centralama koje je gradio za potrebe ondašnje vlasti i zbog kojih nije imao vremena da završi fakultet - kaže Barjaktarović.
On podsjeća i na mnoge druge konstruktore i male hidroelektrane o kojima se danas ništa ne zna, kao o onoj u Petnjici na rijeci Popči, zatim u selima Lužac, Buče, Zabrđe, Šekular, Kaludra, Praćevac, Donje Zaostro, Vinicka, Kuti, Gračanica, Cecuni...
-Neke su bile veoma male i gradili su ih ljudi sami, i to za svoje potrebe. Najveća u to vrijeme, odnosno jedina koja je proizvodila industrijsku struju, sagrađena je 1946. godine na rijeci Zlorečici kod Andrijevice. Imala je snagu 40 kilovatsati i strujom je snabdijevala mašine za jedan stolarski pogon. Konstruisali su je Nijemaca Jozef Hocnekt i naš čovjek Drago Đorđijević... Volio bih da vam pomenem i onu na rijeci Dolji, u plavskoj opštini, koju sa napravili 1943. godine Nika i Đeljoš Nikač, na samoj granici sa Albanijom - priča Barjaktarović.
Njemu je, kaže, jasno, da su te hidrocentarale bile primitivne i male, ali bi se, dodaje, sa današnjom tehnologijom na njihovim, i mnogim drugim mjestima, mogle izgraditi mnogo jače.
- Smatram da je neke trebalo sačuvati kao raritete i primjere neimarstva, pregalaštva i požrtvovanja pojedinaca i ljudi iz tog doba - kaže on.
Barjaktarović je ubijeđen da će u budućnosti male hidroelektrane u Crnoj Gori biti značajan faktor smanjenja deficita za strujom.
-Danas pričamo o Sloveniji kao primjeru zemlje koja malih hidrocentrala ima na svakom koraku. Imala ih je i Crna Gora davno i imaće ih opet. Ja sam ubijeđen da će to vrijeme brzo doći - vjeruje Barjaktarović.
T. Softić
Izvor: Republika
Za malim elektranama je prestala potreba izgradnjom hidroeletrane na Mušovića rijeci kod Kolašina i izgradnjom dalekovoda. One su ugašene, a trebalo ih je sačuvati, naravno usavršavajući ih, jer bi i sada mogle biti od koristi u smanjenju deficita električne energije - kaže inženjer Miodrag Barjaktarović, dugogodišnji republički vodoprivredni inspektor, koji je nedavno u knjizi »Prve hidroelektrane Gornjeg Polimlja« sabrao i sačuvao dokumentaciju o pionirima elektrifikacije na ovim prostorima.
On objašnjava da su te hodroelektrane iz sadašnjeg aspekta bile primitivne i veoma male, ali da su neke od njih u to vrijeme bile veoma značajne.
-To su bile centrale snage od od jednog do četrdeset kilovat sati. Od ukupno 35, šesnaest ih je bilo koje su snadbijevale strujom po jednu kuću, pet koje su snadbijevale po nekoliko kuća i 14 sa kojih su se strujom napajala čitava naselja - priča Barjaktarović, dodajući da su građene obično na mjestima gdje su postojale vodenice i da su pravljene od dinamomašina od kamiona i primitivnih drvenih turbina.
Prva je, prema njegovim riječima, sagrađena na Murinskoj rijeci 1926. godine.
-Njenu izgradnju finansirao je tadašnji kapitalista Gavrilo Đorđijević da bi sa nje strujom napajao svoj hotel u Murini, prodavnicu, pilanu, mlin i nekoliko kuća. Kostruisao je Slovenac Mihailo Kladnik, čija sestra i danas živi u Plavu. Taj Slovenac je 1938. godine napravio i plavsku hidroelektranu snage osam kilovat sati, na Đuričkoj rijeci - kaže Barjaktarović.
Ekspanzija izgradnje malih protočnih hidroelektrana u Gornjem Polimlju počela je poslije drugog svjetskog rata.
-Već krajem rata na manastirskom vrelu kod Đurđevih stupova kaluđer Milan Đurović je inicirao gradnju hidrocentrale za potrebe manastira, parohijske i još nekoliko kuća. U prvim poratnim godinama odmah do nje izgrađena je i hidrocentrala Sreskog odbora Ivangrada, sa koje su se strujom napajale zgrade Sreskog odbora, Pošte, Milicije, Apoteke i Bolnice. Prvu je konstruisao jedan inženjer, italijanski zarobljenik, dok je sresku, kao i mnoge druge u okolini Berana napravio inženjer elektrotehnike Tomo Dimić. Toma sam prije dvije godine pronašao u staračkom domu u Beogradu. Pričao mi je o tim centralama koje je gradio za potrebe ondašnje vlasti i zbog kojih nije imao vremena da završi fakultet - kaže Barjaktarović.
On podsjeća i na mnoge druge konstruktore i male hidroelektrane o kojima se danas ništa ne zna, kao o onoj u Petnjici na rijeci Popči, zatim u selima Lužac, Buče, Zabrđe, Šekular, Kaludra, Praćevac, Donje Zaostro, Vinicka, Kuti, Gračanica, Cecuni...
-Neke su bile veoma male i gradili su ih ljudi sami, i to za svoje potrebe. Najveća u to vrijeme, odnosno jedina koja je proizvodila industrijsku struju, sagrađena je 1946. godine na rijeci Zlorečici kod Andrijevice. Imala je snagu 40 kilovatsati i strujom je snabdijevala mašine za jedan stolarski pogon. Konstruisali su je Nijemaca Jozef Hocnekt i naš čovjek Drago Đorđijević... Volio bih da vam pomenem i onu na rijeci Dolji, u plavskoj opštini, koju sa napravili 1943. godine Nika i Đeljoš Nikač, na samoj granici sa Albanijom - priča Barjaktarović.
Njemu je, kaže, jasno, da su te hidrocentarale bile primitivne i male, ali bi se, dodaje, sa današnjom tehnologijom na njihovim, i mnogim drugim mjestima, mogle izgraditi mnogo jače.
- Smatram da je neke trebalo sačuvati kao raritete i primjere neimarstva, pregalaštva i požrtvovanja pojedinaca i ljudi iz tog doba - kaže on.
Barjaktarović je ubijeđen da će u budućnosti male hidroelektrane u Crnoj Gori biti značajan faktor smanjenja deficita za strujom.
-Danas pričamo o Sloveniji kao primjeru zemlje koja malih hidrocentrala ima na svakom koraku. Imala ih je i Crna Gora davno i imaće ih opet. Ja sam ubijeđen da će to vrijeme brzo doći - vjeruje Barjaktarović.
T. Softić
Izvor: Republika
No comments:
Post a Comment